Sự phát triển màu sắc của cá Koi

Nắm bắt được chính xác sự phát triển màu sắc của cá Koi vẫn là một vấn đề đau đầu không chỉ riêng người chơi cá koi mà ngay cả những nhà lai tạo cũng không có một phương pháp chính xác tuyệt đối. Mục đích của bài viết là đưa ra cái nhìn tổng quát từ đó người chơi có thể có những nhận định cho riêng mình. Sự phát triển màu sắc của cá Koi là rất khó đoán bởi vì nó bao hàm rất nhiều yếu tố. Một vài yếu tố có thể kiểm tra khi mua cá, tuy nhiên một số yếu tố không thể xác định được bởi ngay cả những nhà lai tạo hay chuyên gia cá koi chứ không riêng gì người mua. Những nhân tố này sẽ được giải đáp thông qua bài viết này. Tôi xin nhấn mạnh rằng những gì bài viết trình bày không thể áp dụng với sự thay đổi của những chủng loại koi như Kymonryu và Suminagashi, Shusui, Asagi và Ogon. Tôi sẽ tập trung vào sự thay đổi có thể xảy ra ở những dòng như Kohaku, Sanke, Showa, Utsurimono, Bekko, Goshiki…Bởi vì những dòng cá này có độ thẩm mỹ và giá trị cao nên việc thay đổi màu sắc của chúng có thể dẫn đến những mất mát to lớn về giá trị.
Màu sắc mà chúng ta thấy được ở cá Koi được sản sinh ra từ 3 sắc tố màu. Những sắc tố này chứa trong những tế bào sắc tố được gọi là Chromataphores. 3 sắc tố này là đỏ, đen và vàng. Một Chromataphore chỉ chứa một loại màu. Dưới kính hiển vi thì Chromataphore được thấy như là một hạt cây. Toàn bộ những màu sắc chúng ta thấy ở cá Koi đều là sự pha trộn lẫn của những màu sắc trên. Ví dụ, màu cam là sự pha trộn của màu Chromataphore đỏ và vàng; nâu là sự pha trộn của đen, vàng và đỏ. Tôi chưa bao giờ thấy một mảng màu nào của cá koi mà chỉ bao gồm một loại Chromataphore. Vì vậy có thể giả định rằng toàn bộ màu sắc của cá koi đều là sự pha trộn của các Chromataphores, từ đó tạo nên những màu sắc cá Koi ấn tượng. Irridocytes là lớp tế bào phản chiếu màu sang bạc thường phân bổ ở viền vảy của cá Koi. Nếu không có tế bào Chromataphores nào xuất hiện ở cá koi thì cá Koi sẽ  chỉ toàn màu trắng bởi vì sự có mặt của Irridocytes. Mặt khác, vị trí của Irridocytes trên da của cá Koi sẽ tác động đến độ tương phản của da cá. Nếu những tế bào này nằm toàn bộ trên bề mặt da cá thì cá sẽ có màu ánh kim loại (tương tự dòng Yamabuki và Platinum). Nếu chúng nằm ở dưới cùng của lớp da thì da cá sẽ có định dạng lưới (giống Matsuba). Trong một vài trường hợp, sự kết hợp giữa Irridocytes và Chromataphores sẽ sản sinh ra những màu sắc tương phản như vàng khối ở trên bề mặt. Màu xanh dương là kết quả của màu đen nằm ở dưới lớp da và tế bào Irridocytes nằm ở giữa lớp da.
Giống như Irridocytes, Chromataphores có thể ở trên bề mặt của da cá, nhưng ngay lập tức có thể chìm xuống dưới da. Nếu lớp tế bào Chromataphores rất dầy ở da thì màu sắc cũng sẽ dầy theo. Tuy nhiên, vị trí của Chromataphores tác động đến sự ổn định của màu sắc. Chromataphores ở bề mặt da thường sẽ tạo nên sự bất ổn định màu sắc bởi vì ó có thể mất đi do va chạm hoặc khi cá già. Nhưng tế bào này ở dưới da sẽ ổn định hơn và khó bị tổn hại hơn. Lý tưởng nhất là lớp tế bào này ở dưới da và trên da đều dầy. Điều này sẽ tạo nên cả sự ổn định và màu sắc đậm cho cá. Như đã đề cập, Chromataphores là lớp tế bào chỉ giữ sắc tố màu mà không thể sản sinh ra chúng. Chính vì thế con cá phải tiêu thụ chúng. Trong giới hạn của một hồ cá Koi, sẽ không đủ dạng thức ăn tự nhiên chứa những sắc tố cần thiết cho cá koi, vì vậy, thức ăn tăng màu cho cá koi là rất quan trọng. Như đối với mọi loại thức ăn cho cá koi, thức ăn tăng màu có chất lượng cao sẽ bảo đảm cho các tế bào màu sắc được định hình và cá có thể hấp thụ vào cơ thể chúng. Tế bào sắc tố trong bữa ăn, Carotenoids là chất duy trì sự ổn định của màu sắc. Chất này được tìm thấy nhiều ở trong thịt tôm và thịt cá và có nhiều tế bào giữ màu ở tảo Spirulina, Canthaxanthin, một loại thức ăn phụ gia thông thường. Nếu thức ăn tăng màu không được cho cá Koi ăn, thì lớp tế bào Chromataphores sẽ không được làm đầy với các chất giữ màu và con cá koi trông sẽ nhợt nhạt với màu sắc tệ hại. Điều này có thể dẫn đến một con cá Koi có chất lượng cao trở thành tầm thường. Cho ăn thức ăn tăng màu sẽ làm cá phẩm chất tốt trở nên tuyệt vời nhưng không thể biến một con cá phẩm chất kém thành phẩm chất tốt. Bí quyết để nuôi cá Koi và cho phép màu sắc của nó phát triển một cách tự nhiên, là cho ăn đều đặn giữa các loại thức ăn, trong đó có thức ăn tăng màu với một định lượng nào đó trong một thời gian liên tục cho tới khi cá trưởng thành. Nếu vội vã cho ăn nhiều, cá Koi sẽ kết thúc phát triển màu sớm mà thực tế trong tự nhiên nó chưa thể hoàn thành.
Khi mà Chromataphores đã lấp đầy các tế bào màu, sự dư thừa tế bào màu sẽ tràn qua các nơi khác trên thân của cá Koi. Đó là lý do tại sao một số vùng trắng của cá Koi trở thành màu hồng, đó là sự hình thành tạm thời của Erythrin. Tế bào này không thể được hấp thụ trong Chromataphores và sẽ nhanh chóng biến mất khi thức ăn tăng màu được giảm xuống.

Beni/hi

Có 2 loại Beni (Hi hoặc đỏ) có thể được kết hợp với nhau, được gọi là mảng màu cam và mảng màu đỏ (Hi plate). 2 loại màu đỏ này có thể xác định được khi cá Koi còn nhỏ.
Như tên gọi, mảng màu đỏ (Hi plate) sẽ đem đến cho Tosai một vẻ sang đẹp màu tím – đỏ và sẽ dễ thu hút người mua cá Koi chọn nó với vẻ đẹp của một nhà vô địch trong tương lai. Đối với những con cá nhỏ mang càng nhiều vẻ đẹp màu sắc của cá Koi trưởng thành thì càng “khó” và sẽ không có được vẻ đẹp sang bong và tinh tế ở cá Koi khi chúng trưởng thành. Nhiều người cho rằng loại Hi này sẽ nhanh chóng bị mất đi vẻ đẹp dưới chế độ nuôi và quản lý hồ tồi tệ. Đối với những nhà nhân giống cá Koi, nó sẽ trông như là mảng Hi “chảy” vào trong mảng trắng nơi mà 2 màu gặp nhau (cái mà chúng ta hay gọi là Sashi).

Loại Hi này sẽ nhanh chóng bị phá vỡ, hình thanh nên những điểm Hi rời rạc tách rời khỏi mảng Hi chính (Tobi Hi). Khi cá bơi và cơ thể cong lại, những cạnh trắng giữa những vẩy Hi cũng dễ dàng nhận thấy. Một con cá Koi chất lượng sẽ có nhiều lớp màu sâu dưới da, chính vì vậy loại màu đỏ dựa vào Hi plate này nên tránh.
Loại màu đỏ thứ 2 là loại Hi plate dựa vào màu cam. Những con Koi nhỏ thường có màu cam và các mảng màu chưa hoàn thành. Người chơi cá Koi nói chung sẽ tránh loại Hi này bởi vì nó trông không bắt mắt. Chính loại mảng da cam này là loại được ưa thích hơn bởi vì dưới sự chăm sóc và quản lý hồ cá koi đúng đắn, nó sẽ ổn định hơn và đậm hơn theo thời gian. Nó cũng sẽ tinh tế hơn và duy trì sự tươi trẻ cho cá Koi lâu hơn.
Bởi vì cá Koi được cho vào ao bùn thuần là để nâng cao sự phát triển kích thước cá, sự phát triển màu sắc sẽ tạm thời bị bỏ qua. Khi con cá được bắt lên từ ao bùn, nó sẽ trông rất mờ nhạt, sumi sẽ như là màu xám và Shiroji sẽ có màu kem. Điều này là bình thường và các nhà lai tạo sẽ giữ những con tốt nhất mà họ gọi là “tategoi” và để màu của chúng phát triển theo thời gian. Bởi vì thị trường đỏi hỏi những màu sáng đẹp, nhiều nhà lai tạo đã chọn cách đem toàn bộ số cá Koi còn lại cho vào hồ xi măng và cho thức ăn tăng màu để chúng mau chóng đẹp lên. Trong quá trình như vậy, sự phát triển sẽ phải hi sinh để những mảng màu Hi đó có thể hoàn thiện sớm hơn. Tôi đã thấy vô số những con Koi nhỏ đã trở lại với màu cam nhạt chỉ trong vòng vài tuần sau khi chúng được thả vào hồ của những người chơi cá Koi. Thật không may là, càng kích thích những mảng tế bào này phát triển, thì màu của những con koi này sẽ càng tệ sau khi đã kết thúc sự phát triển. Thậm chí với những người chơi chuyên nghiệp cũng chỉ có thể làm chậm sự xuống cấp này mà thôi.
Màu của Hi (không phải mảng màu), có xu hướng phát triển từ đầu cho tới đuôi. Những biểu hiện ban đầu của Hi kém chất lượng có thể dễ dàng nhận ra với 3 cách, đó là từ đầu cá, từ Kiwa, hoặc từ tổng thể chất lượng kém của các mảng màu Hi. Ba cách này đều như nhau nhưng tổng thể chất lượng kém của cả mảng màu Hi là đáng để tâm nhất và nó có thể biến một con cá hoàn hảo trở nên một con cá vô giá trị trong vòng vài tuần. Hi chất lượng kém đánh giá theo Kiwa là đều hơn và nhiều khả năng chỉ ra được những dấu hiệu sẽ xảy ra khi đánh giá một con cá koi nhỏ. Đó là một trong những lý do tại sao những đường cắt Kiwa sáng và rõ rang được nhấn mạnh bởi những người có kiến thức khi lựa chọn cá Koi. Những đường Hi mờ có thể được tìm thấy quanh những cạnh của Kiwa. Hi bắt đầu kém chất lượng đi xung quanh khoảng màu cuối, thể hiện một chút màu trắng hoặc chỉ một chút màu sáng. Ấn tượng của Hi “tràn” ở Kiwa sẽ báo hiệu về những vấn đề trong tương lai. Nếu bạn thấy một con cá Koi trong bộ sưu tập của bạn mà mảng màu đỏ ở trên đầu thay đổi, đó cũng là lúc bạn sẽ bắt đầu lo lắng, nhưng ít nhất bạn cũng có thể thấy điều gì đang xảy ra. Nếu đó là một con cá Koi mà bạn đang nghĩ để mua thì sẽ không có vấn đề gì. Nhưng nếu bạn kiểm tra kỹ lưỡng con cá, bạn sẽ nhận thấy những mảng màu hồng mà trước đó đã từng có mảng Hi, hoặc những nốt màu Hồng/đỏ mà có vẻ như bền hơn một chút. Lý do những mảng Hi nàymất đi có thể phân biệt với Hi-kui- một loại bệnh. Phần lớn các kiểu thoái hóa của Hi là do gene của con cá hoặc do tác động của điều kiện nuôi. Trong tất cả các loại thì loại Hi màu đỏ tía là loại ít ổn định nhất, loại có màu cam hơn thì sẽ ổn định hơn và tốt hơn để giữ màu, nhưng đối với tất cả các loại thì đều có thể bị vỡ. Một vài con cá koi dễ bị tổn thương và sẽ mất màu khi có sự tác động của điều kiện sống, khi điều kiện sống trở lại bình thường thì sự tổn thương sẽ dừng lại. Tuy nhiên nó có thể mờ dần từ những vết mất màu đầu tiên.
Với tất cả những điều trên, hãy nhớ rằng khi đánh giá một con cá Koi mới, hãy nhìn thật kỹ những đường sắc nét của mảng màu và chọn những con cá Koi với Kiwa sắc nét từ đầu đến đuôi và hi vọng nó sẽ là con tốt nhất. Hãy nhớ rằng, Hi ở cả những con cá Koi rẻ và đắt tiền đều có thể bị hỏng.

Sumi

Sumi, thứ xuất hiện ở Showa, Sanke, Utsuri hoặc Bekko vẫn còn là điều bí ẩn enigma. Sumi thông thường là lặn ở những con cá Koi nhỏ, và sẽ trông hơi xanh lợt. Loại Sumi ẩn này có thể xuất hiện theo thời gian và trở nên đen như màu mực tàu. Hoặc một vài vệt xanh lợt này sẽ biến mất hoàn toàn. Có một số trường hợp ở cá Koi nhỏ, Sumi sẽ nổi bật lên, loại Sumi này có thể biến mất hoặc trở nên mờ đi và kém hấp dẫn. Đối với các nhà phát triển Koi, Sumi sẽ phát triển trong khi Hi thì vẫn như vậy hoặc có mở rộng ra không đáng kể. Điều này nói lên rằng việc dự đoán Sumi sẽ phát triển như thế nào là vô cùng khó. Một quy luật chung của Sumi là càng phát triển đẹp và kết thúc sớm thì càng có chất lượng kém về sau. Nó có thể giữ nguyên chất lượng Sumi kém, nó cũng có thể vỡ ra thành Jari Sumi hoặc nó có thể biển mất. Khi đánh giá một con cá Koi nhỏ, những Sumi ẩn sẽ được ưa thích hơn bởi vì nó chỉ ra những có hội tốt hơn để trở nên dầy màu và sáng bóng hơn. Mặc dù nó có thể bị ẩn đi, tập trung một phần ở những vùng trên bề mặt da, điều này nói lên nó sẽ có chất lượng cao. Nếu một hoặc hai đường sọc Tejima được phát hiện ở vây của Bekko hoặc Sanke, hoặc Motoguro ở Showa, đó có thể là báo hiệu của một con Koi chất lượng. Sumi ở miệng của Showa chỉ ra rằng nó sẽ có một Sumi mạnh.

Trong khi Hi phát triển từ đầu đến đuôi, Sumi lại phát triển từ đuôi trở lên đầu. Sumi yếu ở cuống đuôi sẽ báo hiệu màu không bền trong khi Sumi bền ở đầu và lưng có thể báo hiện Sumi bền. Nguồn gene, chất lượng nước, chế độ ăn cũng như nhiệt độ sẽ tác động đến Sumi theo thời gian. Nhiệt độ nước tác động rõ rệt nhất đến màu và độ bóng của cá Koi. Cả Hi và Sumi sẽ thay đổi mạnh theo thời gian, trong khi màu trắng sẽ phát triển và kết thúc tốt hơn. Điều này chỉ có lợi khi sự thể hiện màu của tế bào Chromataphores được cung cấp cho bề mặt da, dưới mảng màu hoặc sâu dưới da. Nếu có một con cá không có sự cung cấp này từ Chromataphores, Nhiệt độ nước thấp sẽ không có tác dụng tốt đến da cá như thông thường.

Ánh sáng mặt trời

Ánh sáng mặt trời là nhân tố quan trọng cho sức khỏe của cá Koi, bởi vì nó giúp cá Koi tổng hợp được vitamin trên da và nó cũng làm da cá sáng bóng hơn. Nếu bạn để cá Koi trong bóng tối, bạn sẽ thấy chúng nhạt màu hơn vào ban đêm. Bạn cũng sẽ nhận ra rằng, những con cá Koi nhỏ nuôi trong nhà mà không có đủ ánh sáng sẽ thay đổi từ màu đỏ cam sang màu cam nhạt hơi bạc, nhưng nó sẽ không chuyển thành trắng hoàn toàn. Một số người nói rằng khi có quá nhiều ánh sáng mặt trời sẽ làm phai màu của Koi, hoặc thậm chí cháy da. Có lẽ điều đó có thể xảy ra ở những hồ nước nông với ánh nắng chiếu trực tiếp, ánh sáng mặt trời sẽ mất năng lượng nhanh chóng khi xuyên qua nước. Tia UV năng lượng cao chỉ có thể thâm nhập vào nước đến vài centimet. Ánh sáng mặt trời có thể ảnh hưởng đến việc nhiệt độ hồ cá koi quá nóng.
Mỗi con cá Koi đều được sinh ra với số lượng Chromataphores nhất định và sẽ duy trì đến hết cuộc đời nó. Khi Koi lớn lên và già đi, những tế bào Chromataphores này phải bao bọc một lượng lớn diện tích da, vì thế màu da sẽ có xu hướng mờ nhạt đi (bởi vì Chromataphores trở nên kém dầy hơn) hoặc vỡ ra. Đó là lý do tại sao nhiều cá Koi nhỏ nhìn tuyệt đẹp lại không bắt mắt khi chúng lớn hơn một chút. Mua một con cá Koi nhỏ từ một dòng máu (bloodline) rõ ràng về chất lượng nghĩa là bạn sẽ mua một con cá koi với số lượng Chromataphores dầy hơn. Điều này sẽ dẫn đến màu sắc của cá Koi vẫn giữ được như vậy cho đến khi nó lớn. Ở một vài chủng loại (như Sanke và Showa) sẽ thường thấy các mảng màu thay đổi một cách đáng kể khi cá lớn lên do tác động của màu sắc bị phân mảnh và mở rộng trên bề mặt da và trở thành những màu sắc đậm hơn và khác hơn. Khi cá Koi của bạn trở thành màu trắng, nó có nghĩa là Chromataphores đã bị phá hủy và không thể hồi phục được.

Tổng quát

Chromataphores là những tế bào phân nhánh, trong đó các sắc tố màu sắc có thể bị di chuyển. Sự phân bố sắc tố này bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố khác nhau. Điều kiện chất lượng nước khác nhau có thể có một tác động lớn đến màu sắc của cá Koi. Mức tăng của chất gây ô nhiễm (ví dụ như Ammonia, Nitrite hoặc Nitrate) có thể gây ra sự mất màu ở Koi. PH và độ cứng ảnh hưởng đến màu sắc khác nhau; sắc tố màu đỏ có xu hướng phát triển trong nước có tính axit nhẹ và nước mềm, trong khi sắc tố đen phát triển trong nước kiềm cứng hơn và ngược lại. Màu nền cũng có thể ảnh hưởng đến màu sắc. Mặc dù rất khó để kết hợp thành nền tảng cho một con cá Koi màu trắng và đỏ, họ đã cố làm như vậy. Đối với môi trường nhạt màu, các tế bào màu của cá Koi sẽ tương phản lại và làm cho chúng cũng nhạt như thế, đối với môi trường đậ, tối màu thì ngược lại. Đây là một trong những lý do tại sao những thùng màu xanh dương được sử dụng tại các Koi Show để đảm bảo koi được nhìn thấy đẹp nhất. Muối thường được cho thêm vào hồ nuôi Koi như là một cách điều trị hoặc kiểm soát ngộ độc Nitrite, tuy nhiên, nó gây ảnh hưởng đến sự tổng hợp các sắc tố làm cho màu của cá Koi trông tệ hơn. Việc sử dụng muối lâu dài có thể gây nên những hệ quả xấu lâu dài. Điều này cũng tương tự như việc sử dụng thuốc kháng sinh, ví như dùng Malachite green để chữa bệnh.
Cá Koi sống trong hồ nhiều tảo xanh thường xuất hiện màu mạnh mẽ do các sắc tố màu lan rộng trong Chromataphores. Ở nhiệt độ cao vào mùa hè, sắc tố màu sẽ tương phản và nhợt đi, tại nhiệt độ mát mẻ của mùa thu và mùa đông, giá trị của chúng sẽ tăng lên với kết quả là Koi sẽ trông tuyệt vời nhất ở những tháng lạnh của năm.

Một vài ví dụ

Dưới đây là một ví dụ về cá Koi nhỏ nhanh chóng mất đi màu sắc của nó. Khi mua, con Koi là một ví dụ điển hình và lý tưởng với màu đỏ cam đậm. Không nghi ngờ gì với con cá koi 18 cm này đã gần như kết thúc sự phát triển màu. Con cá Koi này được nuôi trong một hồ nhiều tảo xanh trong vòng 4 tháng và có vẻ như không có thay đổi gì về màu sắc, nhưng nhìn kỹ hơn thì các đường viền quanh vẩy của nó đã có dấu hiệu mờ nhạt dần đ rồi trở nên trắng. Với nhiều lý do, con cá này đã bị chủ nhân bỏ đi và chuyển đến một hồ nuôi khác.

Tất cả những thay đổi trên chỉ xảy ra trong vòng 3 tuần. Chất lượng nước trong ao mới là hoàn hảo, thức ăn vẫn như cũ nhưng đa số cá trong ao mới chủ yếu là cá lớn. Lý do cho sự thay đổi lớn này sẽ vẫn là câu hỏi mở, nhưng nhiều ý kiến cho rằng đó là một vấn đề di truyền, và bị làm trầm trọng thêm bởi màu sắc phát triển quá sớm, cũng như sự căng thẳng gây ra bởi sự hoang mang của cá khi nó được đặt trong một không gian bị giới hạn và nhiều kẻ săn mồi xung quanh nó.
Ví dụ tiếp theo là một cá koi Showa nhỏ từ một nhà lai tạo uy tín của Nhật Bản. Con cá được nhập khẩu và chụp hình vào tháng 5 năm 2009. Bức ảnh thứ hai được chụp vào  tháng 10 năm 2009. Những lý do cho sự thay đổi lớn này vẫn chưa có lời giải đáp.

Những lý do không thể xác định

Tất cả các điều nêu trên, chỉ ra thực tế rằng mua cá Koi nhỏ thực sự như ném một con xúc xắc. Chúng ta ném nó và hi vọng cho sự lựa chọn của mình. Mặc dù có những dấu hiệu nhất định để xem xét, nhưng những người mua luôn phải chịu nhiều rủi ro. Tất cả những người trong chuỗi cung cấp cá biết rõ về con cá hơn là người mua.

Những thực tế mà người mua cá có thể không biết

• Nguồn gene của cá bố mẹ.
• Phấn lớn người mua không thể biết chắc là con cá Koi có đến từ đúng người lai tạo đã nêu hay không.
• Điều kiện nuôi dưỡng của con cá Koi đó.
• Chất lượng nước và thiết bị nuôi.
• Thức ăn mà con Koi đó đã ăn.
• Những hóa chất đã được sử dụng trước đó.
• Quy trình đánh bắt cá.
• Xử lý cá koi khi chúng được bắt lên từ ao bùn.
• Tiền sử bệnh.
• Màu của cá Koi một tháng trước đây.
• Lượng thức ăn tăng màu mà Koi đã ăn.
• Tuổi thực sự của cá Koi.
• Điều kiện vận chuyển giữa nhà lai tạo và các đại lý, bán buôn và bán lẻ.
• Điều kiện của thiết bị quarantine.
• Con cá đã được quarantine chưa.

Những thực tế mà người bán có thể không biết.

– Nguồn gene của cá bố mẹ.
– Điều kiện nuôi của con Koi đó.
– Chất lượng nước và thiết bị nuôi.
– Thức ăn mà con cá Koi đó đã ăn.
– Những hóa chất đã được sử dụng trước đó.
– Quy trình đánh bắt cá.
– Xử lý cá koi chi chúng được bắt lên từ ao bùn.
– Tiền sử bệnh.
– Tuổi thực sự của koi.
– Điều kiện vận chuyển giữa nhà lai tạo và các đại lý bán buôn, bán lẻ.

Những thực tế mà nhà lai tạo có thể không biết

– Gene cụ thể được thừa hưởng từ cá bố mẹ.
– Điều kiện vận chuyển giữa nhà lai tạo và các đại lý bán buôn, bán lẻ.
– Điều kiện của thiết bị Quarantine
Một điều rõ ràng là lý do tại sao những người chơi cá Koi đến thăm Nhật Bản để mua Koi với mục đích để tham gia Show. Thực tế là nếu có những “mối quan hệ” giữa người mua và nhà lai tạo, thì danh sách “những nhân tố không xác định được” sẽ ngắn lại rất nhiều.
Nếu bạn đang tìm mua cá Koi, hãy tham khảo: Danh sách cá Koi Nhật Bản đang có tại trại Thái Hoà Koi Farm