Bể thủy sinh mở (open aquarium) – loại bể không có nắp đậy – với đèn treo từ phía trên mở ra không gian mới so với bể thủy sinh truyền thống và làm nổi bật những loài thực vật có hoa đẹp. Nó có làm phòng thêm ẩm ướt? Lá cây có bị khô đi hay không? Điều gì xảy ra với cá nuôi trong bể?
Tại sao nên chơi một bể thuỷ sinh mở?
Tôi rất thích bể thủy sinh mở! Nó tạo ra không gian mới cho bể cảnh và phòng khách. Chúng ta có thể quan sát lá của các loài thực vật nổi, hoa của cây cảnh như bông súng và nhiều loại cây thủy sinh lưỡng cư phát triển vươn ra khỏi mặt nước nơi chúng tạo ra hiệu quả trang trí ấn tượng. Tuy nhiên, bể mở có thể tác động đến khí hậu bên trong nhà nhiều hơn là bể thủy sinh truyền thống.
Độ ẩm không khí
Một ví dụ đáng sợ xuất phát từ một người chơi cá cảnh sở hữu một bể thủy sinh mở 800 lít trong phòng 16 m2. Anh ta nuôi cá đĩa và duy trì nhiệt độ nước ở 28 độ C. Có vấn đề nảy sinh bởi vì kích thước của bể cá quá lớn và một lượng lớn hơi nước được hình thành do sự chênh lệch về nhiệt độ giữa phòng và bể cá. Giấy dán tường bị ẩm mốc còn cửa kiếng luôn bị đọng hơi nước. Bể thủy sinh mở sẽ không hề gây ra ẩm ướt nếu các vấn đề sau đây luôn được quan tâm. Diện tích mặt bể không được vượt quá 2% diện tích phòng. Do đó, với phòng có diện tích 40 m2, bể mở không thể có thể tích trên 500 lít. Sai lệch về nhiệt độ giữa nước và không khí không được vượt quá 5 độ C để sự bốc hơi là tối thiểu. Chúng ta từng thấy vấn đề này trong phòng không được sưởi ấm vào mùa đông bởi vì hơi nước tăng lên rất nhiều do sự sai biệt về nhiệt độ. Cũng nên thông thoáng phòng để đảm bảo không khí trong nhà được trong lành. Cuối cùng, thực vật nổi mọc quá mặt nước sẽ làm giảm bớt hơi nước trong phòng vì chúng tạo ra một lớp cách ly của khí ngưng tụ! Nếu để ý đến các điểm này, độ ẩm chỉ tăng lên 5%.
Tôi đã tham khảo kết quả nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học về vấn đề sức khỏe liên quan đến độ ẩm không khí rằng con người không cảm nhận được sự biến thiên độ ẩm từ 30% – 70%. Khi không khí được cảm nhận là khô hay ẩm ướt trong tầm này được gây ra bởi những yếu tố khác chẳng hạn như là nhiệt độ, bụi hay khí rò rỉ từ các vật liệu trong phòng, chẳng hạn vật liệu xây dựng, thảm, sơn… Do đó, con người không thể cảm nhận được độ ẩm gây ra bởi bể thủy sinh mở. Để so sánh, hoạt động của một người tạo ra từ 2.5 đến 3 lít nước một ngày (thở, ra mồ hôi, tắm, nấu ăn) và nếu bể mở bay hơi từ 15 đến 20 lít nước một tuần (bể từ 800 đến 1000 lít) thì chỉ tương đương với việc có thêm một người nữa cùng sống trong nhà. Vài người mắc bệnh dị ứng rất mẫn cảm với các phần tử hữu cơ siêu nhỏ và các chất thoát ra từ chúng. Nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy sự bùng phát của các phần tử hữu cơ siêu nhỏ này độc lập với độ ẩm. Các phần tử hữu cơ siêu nhỏ phụ thuộc vào tiểu khí hậu được tạo ra bởi lớp xơ, môi trường trú ngụ của chúng chứ không phải là độ ẩm. Bể cảnh nói chung – cả bể mở và bể cá truyền thống – đã được thẩm định về vấn đề dị ứng và vài trường hợp đã cho những hiệu ứng tiêu cực nhưng không hề liên quan đến độ ẩm. Tất cả đều chỉ đến những nguyên nhân gián tiếp và riêng rẽ gây bởi sự rò rỉ, ví dụ như ẩm mốc trên lớp thảm trải sàn. Trong một vài trường hợp cực hiếm, có người bị dị ứng với trùng đỏ (red midgets, chironomids)* – dị ứng gây ra bởi tế bào bểng cầu. Qua nghiên cứu trên tiểu khí hậu trong nhà, có thể mạnh dạn kết luận rằng tác động của một bể thủy sinh mở là hoàn toàn tích cực – cảm giác thư giãn và thoải mái một cách tự nhiên.
Chiếu sáng
có thể sử dụng nhiều loại đèn khác nhau cho bể cá cảnh. Có một vài bất lợi khi sử dụng đèn thế hệ mới trên thị trường vì chúng toả ra quá nhiều ánh sáng trong phòng mà không tập trung vào bể cá nơi ánh sáng thực sự cần thiết cho sự phát triển của thực vật. Mặt khác nó có thể làm chói mắt người sống trong phòng tối và tạo nên cảm giác lạnh lẽo trong phòng. Những vấn đề đại loại như vậy gây ra bởi việc treo đèn quá cao, hay có thể là choá đèn hoạt động thiếu hiệu quả, không hội tụ được ánh sáng. Phải hạ thấp đèn xuống để ánh sáng chỉ chiếu lên mặt nước. Ở Đức, người ta sử dụng đèn kim loại ha-lo-gen nên rất ít ánh sáng thoát ra ngoài bể. Đèn ha-lo-gen công suất nhỏ (rất thông dụng) có thể đem lại hiệu quả chiếu sáng tuyệt vời trên cây thủy sinh. Đặc biệt, chiếu sáng từ phía trước vào bên trong bể cá là lý tưởng nhất – tạo màu sắc phản chiếu cho cả cá và cây cảnh. Tuy nhiên, loại đèn này thường kém hiệu quả với bể lớn hơn 100 lít cần nhiều ánh sáng.
Thực vật lưỡng cư
Lá của loại thực vật mọc qua khỏi mặt nước có thể bị héo nếu như độ ẩm của không khí quá thấp hay đèn đặt quá sát mặt nước. Những lá non có thể được xịt nước vài lần một ngày và sau đó chúng sẽ không gặp vấn đề gì nữa. Tuy nhiên, vài loại thực vật không thể đáp ứng với không khí khô trong phòng. Một số lượng lớn thực vật dành cho bể cảnh – khoảng 50% – đặc biệt thích hợp với bể thủy sinh mở. Tôi chỉ lưu ý vài loại mà tôi thích: rong lá trầu Echinodorus grandiflorus, Echinodorus cordifolius và Echinodorus ‘Tropica Marble Queen’. ‘Tropica Marble Queen’ có màu xanh cẩm thạch khi vươn ra khỏi mặt nước và chịu khô rất tốt. Các loài thuộc chi Hygrophila và thực vật nổi sẽ phô bày tất cả vẻ đẹp của chúng khi được trồng trong bể thủy sinh mở. Ngay cả các loài thực vật hoàn toàn chìm trong nước như rong mái chèo Vallisneria cũng trông đẹp hơn khi chiêm ngưỡng từ phía trên xuống.
